• Zehir (toksik madde) nedir?

Vücutta zararlı etkiler oluşturan maddelere “toksik madde” veya “zehir etkili madde” denir. Zehirli maddeler katı, sıvı, gaz veya sprey şeklinde bulunabilir. Zararlı etkiler hafif bir cilt döküntüsü veya bir tahriş şeklinde ortaya çıkabileceği gibi ağır organ hasarına ve/veya işlev bozukluğuna hatta ölüme neden olabilirler.

• Hangi maddeler zehir etkilidir?

Her madde,  öncelikle miktarına ve dozuna, ayrıca maruz kalma süresine ve koşullarına, vücuda giriş yoluna, kişinin yaşına ve özelliklerine bağlı olarak zehir özelliği kazanabilir. Bütünüyle zararsız, zehirsiz hiçbir madde yoktur. Örneğin,  yaşam için zorunlu olan su, tuz, oksijen gibi maddeler çok yüksek miktarlarda zararlıdır, hatta ölümcül olabilirler. Bir kişi için zararsız hatta yararlı olan bir madde veya ilaç, bir başkası için zararlı, zehirli etki gösterebilir. Örneğin bir tek aspirin tedavi edici iken fazla miktarda alındığında öldürücü olabilir

• En sık rastlanan zehirlenme etkenleri nelerdir?

İlaçlar (vitaminler ve besin destek maddeleri dahil) , temizlik maddeleri, tarımda ve  böceklere karşı kullanılan ilaçları (pestisitler), antifriz vb. otomobillerde kullanılan kimyasal maddeler, bitkiler, hayvanlar, besinler (özellikle mantarlar), karbon monoksit ve kurşun.

• Katı haldeki zehirlenme etkenleri: İlaçlar, bitkiler, tozlar (çamaşır sabunu veya bulaşık makinesi deterjanı gibi), granül halindeki tarım / böcek ilaçları, gübreler

• Sıvı haldeki zehirlenme etkenleri: Losyon, parfüm, sıvı çamaşır sabunu, mobilya cilası, çakmak gazı, şurup şeklindeki ilaçlar.

• Spreyler (aerosol ürünler): Böcek öldürücüler, sprey boya ve bazı temizlik ürünleri. Aerosoller alev alabilir, patlayabilir ve solunduğunda kalpte ve akciğerlerde hasara yol açabilir.

• Gazlar veya buharlar: Termosifonlardan, soba ve şöminelerden veya otomobillerin egzoz dumanlarından  ya da çevre kirliliğinden kaynaklanabilir.

• Zehirlenmeler en sık hangi yaş grubunda gözlenir ?

Özellikle 5 yaşın altındaki çocuklar zehirlenmelerde en riskli grubu oluşturur. Bu yaşlardaki merak ve her şeyi tadarak öğrenme isteği nedeniyle zehirlenmelere sık rastlanmaktadır.  Ayrıca, özellikle okuma güçlüğü veya zihinsel sorunları olan yaşlıların da istemli veya istemsiz olarak zehirlenebilecekleri unutulmamalıdır.

• Evde zehirlenmeleri önlemek için neler yapılmalı?
  • Evde bulunabilecek tüm tehlikeli maddeler ve ilaçlar KURAL OLARAK kendi orijinal kutularında / şişelerinde saklanmalıdır. Kendi kabı dışında saklamanın zorunlu olduğu hallerde bu maddeler mutlaka çocukların açamayacağı kaplara konulmalı, üzerine isimleri (daha doğru olarak kendi etiketindeki tüm bilgiler) yazılmalı, kilitli ve çocukların erişemeyecekleri yerlerde saklanmalıdır.
  • İlaçlar çocukların yanında içilmemelidir; çocukların yetişkinleri taklit edeceği unutulmamalıdır.
  • Sıvı ilaçlar göz kararı ile verilmemeli, orijinal ölçeği ile ölçülmelidir.
  • İlaçlar hiçbir zaman çocukların almasını özendirmek üzere “şeker“ ve benzeri isim ve niteliklerle sunulmamalıdır.
  • Çocuklar ilaçlar, temizlik maddeleri vb. zararlı maddeler ile “bir saniyeliğine bile“ yalnız bırakılmamalı, kapı veya telefon çaldığında çocuk ya da ürün de birlikte götürülmelidir.
  • El çantaları çocukların erişemeyecekleri yerlerde tutulmalı, karıştırmalarına izin verilmemelidir (içinde ilaç veya kolonya gibi çocuğa zarar veren bir madde bulunabilir).
  • Uzman kişilerden evdeki veya bahçedeki bitkilerden hangilerinin zehirli olduğu hakkında bilgi alınıp, çocuklar bunlardan uzak tutulmalıdır.
  • Çocuklara zehirler konusunda anlayabilecekleri bir dille özendirici olmayan ve kısa bilgiler verilmelidir.
  • Özellikle bayram vb. tatil günlerinde ya da evde bir hasta olduğunda çocukların daha fazla başıboş kalacağı unutulmamalıdır.
  • Temizlik maddeleri kullanılırken hiçbir şekilde birbirleriyle karıştırılmamalı; karıştırılmışsa solunmamalıdır.
  • Temizlik maddeleri veya ilaçlar kullanıldıktan hemen sonra güvenli bir yere kaldırılmalıdır. Boşalan kutular / şişeler hemen, tehlike oluşturmayacak şekilde atılmalıdır.
  • Temizlik maddeleri ile besinler ayrı yerlerde saklanmalıdır. Bu maddeler hiçbir zaman besin kaplarına veya meşrubat şişerine konulmamalıdır.
  • Isıtma sisteminizi /bacalarınızı her yıl düzenli olarak gözden geçirtiniz. Özellikle rüzgârlı günlerde baca çıkışlarından zehirlenmeleri önlemekte yaşamsal önem taşır.
  • Ülkemizde "Tehlikeli Kimyasallar" ve "Tehlikeli Atıklar" için Çevre Bakanlığı'nın hazırlamış olduğu yasa ve yönetmelikler geçerlidir. Bakanlık, uzaklaştırma yöntemlerinin uygulanmasında yerel yönetimleri görevlendirmektedir. Kullanılmayan veya son kullanma tarihi geçmiş olan ilaçlar da, özellikle çocuklar olmak üzere, herhangi birinin eline geçmeyecek şekilde ayrı torbalanmalı ve atılmalıdır.